Organy znajdujące się w kościele Matki Bożej Szkaplerznej w Tarnowie powstały w 1967 roku dla katolickiego kościoła św. Józefa w Duisburgu (zachodnie Niemcy, zagłębie Ruhry). Wykonała je renomowana firma Romanus Seifert & Sohn z siedzibą w Kevelaer. Firma ta szczyci się długimi tradycjami organmistrzowskimi, bowiem pierwszy warsztat w 1885 roku założył w Kolonii pochodzący z Turyngii Ernst Seifert I. Zakład prowadzony jest obecnie przez Romana Seiferta (piąte pokolenie rodziny). Do niedawna zatrudniał około 30 pracowników. W całej historii działalności firma zbudowała ponad 1000 instrumentów.

Organy liczą 21 głosów. W tym aż pięć głosów językowych. Najdłuższa piszczałka (jest ich w sumie 1580) mierzy ok. 5 metrów, a najkrótsza ok. 1cm. Instrument ogólną dyspozycją (doborem głosów) nawiązuje do stylistyki barokowej, jednak za sprawą głosów nawiązujących do organów romantycznych, takich jak smyczkujący Gemshorn 8’, czy francuski Hautbois 8’, a także ogromnej różnorodności i wartości brzmieniowej pozostałych głosów organowych możliwe jest wykonywanie repertuaru z obszaru muzyki dawnej, a także romantycznego i współczesnego. Instrument został zmontowany przez organmistrz Martę Kogut z najwyższą starannością i dbałością o detale. Dzięki temu pozostaje mieć nadzieję, że będzie służył parafii i całemu miastu przez długie lata, nie tylko zaspokajając melomanów podczas koncertów, ale przede wszystkim pomagając wiernym jeszcze głębiej przeżywać Najświętszą Ofiarę.

Ważnym wyzwaniem dla organmistrza było to, iż organy miały na nowym miejscu przybrać inny kształt zewnętrzny niż miały w oryginale. Modernistyczna, asymetryczna konstrukcja z Duisburga miała zostać zastąpiona bardziej klasyczną formą, dopasowaną do układu witraży na emporze tarnowskiego kościoła: okrągłe okno znajdujące się na środku tylnej ściany miało pozostać odsłonięte. Konieczne było wybudowanie nowej szafy, czyli obudowy zewnętrznej organów. Należało też przemyśleć na nowo ułożenie mechanizmów organów i samych piszczałek. To drugie wiązało się z daleko idącymi zmianami w konstrukcji instrumentu; można właściwie powiedzieć, że była to budowa nowego instrumentu z wykorzystaniem części instrumentu sprowadzonego.

O drewnie wykorzystanym w naszych organach

Przy opisie cech technicznych instrumentu warto zwrócić uwagę, że podstawowym budulcem organów (podobnie jak wielu innych instrumentów) jest drewno w różnych gatunkach i odmianach.

Cała konstrukcja nośna wykonana została z drewna jodłowego. Wiatrownice, a także kloce, na których stoją piszczałki wykonane są mahoniowe. Znajdujące się w nich klapy (zawory wpuszczające powietrze do piszczałek) zrobiono z cedru, a zasuwy (odpowiadające za włączanie poszczególnych głosów) z tworzywa sztucznego. Spośród 1580 piszczałek prócz metalowych spotkamy także wykonane z litego drewna: dębu, świerku, sosny, mahoniu. Klawisze diatoniczne pokryte są hebanowymi okładzinami. Ruch od klawisza do wiatrownicy odbywa się za pomocą abstraktów wykonanych z cedru (pierwotne) i sosny (dodane przy przenosinach) z użyciem m.in. grabowych kątowników. Jednak wykorzystanie drewna nie kończy się na litym surowcu. Przy budowie organów wykorzystano także: płyty stolarskie fornirowane dębem (szafa organowa), płyty MDF (pochodzące z wiórów drewnianych - obudowy wytłumiające dmuchawy), sklejki (kanały powietrzne, ramy z wałkami skrętnymi (wellenbretty). Cały kontuar fornirowany jest mahoniem, a ławka organowa wykonana została z mahoniu. Dla odmiany - klawiatura pedałowa skonstruowana została z dębu.

Można więc śmiało stwierdzić, że organy są instrumentem ekologicznym - bowiem w ich budowie wykorzystuje się drewno, surowiec ekologiczny - odnawialny, biodegradowalny.

Konkurs "Drewno jest z lasu"

Organizowany przez Lasy Państwowe konkurs pn. „Drewno jest z lasu” zwraca uwagę nie tylko na leśne pochodzenie drewna, ale także ma na celu promowanie drewna i Lasów Państwowych jako głównego dostawcę tego surowca. Nasz kraj ma czym się poszczycić w tej materii. Polska należy do grona kilkunastu największych producentów drewna na świecie. Głównym jego dostawcą są właśnie Lasy Państwowe, które pokrywają 90% zapotrzebowania krajowego na ten surowiec. Parafia pw. Matki Bożej Szkaplerznej realizuje projekt „Drewno – boski surowiec” w ramach konkursu „Drewno jest z lasu” finansowoanego z Funduszu Leśnego, którego dysponentem jest Dyrektor Generalny Lasów Państwowych. Nasz projekt w oryginalny sposób promuje drewno jako surowiec właściwie nie do zastąpienia w budownictwie instrumentów muzycznych, szczególnie organów. W szereg działań promocyjnych włączono m.in. cykl koncertów muzyki organowej, podczas których można było zwiedzić instrument, zobaczyć jego poszczególne elementy oraz przyjrzeć się drewnu, jakie zostało wykorzystane do budowy.

Informacje o konkursie: https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/konkurs-201edrewno-jest-z-lasu201d
Lasy państwowe: https://www.lasy.gov.pl/